เจาะลึกอาชีพที่ AI แทนไม่ได้ เตรียมพร้อมไว้ ยังไงก็ยืนหนึ่ง

หากถามว่า AI จะแย่งงานมนุษย์จริงหรือไม่ คำตอบคือ มีส่วนที่ “จริงและเท็จ” ในเวลาเดียวกัน จากการศึกษาล่าสุดของ Goldman Sachs เมื่อเดือนมีนาคม 2023 พบว่า AI มีศักยภาพในการทำงานแทนมนุษย์ได้ประมาณ 1 ใน 4 ของงานทั้งหมด โดยเฉพาะงานที่มีรูปแบบซ้ำ ๆ คาดการณ์ได้ และไม่ต้องใช้ทักษะทางอารมณ์หรือความคิดสร้างสรรค์มากนัก นี่อาจทำให้ตำแหน่งงานหลายแสนล้านตำแหน่งทั่วโลกได้รับผลกระทบ

แต่ในอีกมุมหนึ่ง ผู้เชี่ยวชาญหลายท่านมองว่า AI จะเปลี่ยนรูปแบบการทำงานมากกว่าแทนที่แรงงานมนุษย์โดยสมบูรณ์ คล้ายกับที่เคยเกิดขึ้นในการปฏิวัติอุตสาหกรรมครั้งก่อน ๆ ที่เทคโนโลยีใหม่ไม่ได้ทำให้งานหายไป แต่เปลี่ยนลักษณะงาน และสร้างอาชีพใหม่ ๆ ขึ้นมาแทน เช่น ในยุคที่เครื่องทอผ้าอัตโนมัติเข้ามา งานทอผ้าด้วยมือลดลง แต่เกิดอาชีพควบคุมเครื่องจักร และซ่อมบำรุงแทน

ดังนั้น AI อาจทำให้บางอาชีพหายไป แต่ก็จะเกิดอาชีพในอนาคตใหม่ ๆ ที่ไม่เคยมีมาก่อน เช่น Prompt Engineer, AI Ethics Consultant หรือ Robot Manager เป็นต้น สิ่งสำคัญคือ เราจะต้องปรับตัว และพัฒนาทักษะให้สอดคล้องกับความต้องการในตลาดแรงงานยุคใหม่อยู่เสมอ เพื่อที่จะได้ลดผลกระทบจากการที่มี AI เข้ามานั่นเอง

ก่อนที่เราจะไปเจาะลึกว่า อาชีพที่ AI แทนไม่ได้มีอะไรบ้าง เราควรทำความเข้าใจก่อนว่า ความสามารถใดของ AI ที่ถูกนำมาประยุกต์ใช้ในการทำงานปัจจุบัน เพื่อให้เห็นภาพว่า เทคโนโลยีนี้กำลังก้าวหน้า และมีบทบาทในการทำงานมากขึ้นแค่ไหน

• การวิเคราะห์ข้อมูลขนาดใหญ่ : AI สามารถวิเคราะห์ข้อมูลมหาศาล (Big Data) ได้อย่างรวดเร็ว และแม่นยำ ค้นหาแพตเทิร์นที่ซ่อนอยู่ซึ่งมนุษย์อาจไม่สังเกตเห็น เช่น การวิเคราะห์พฤติกรรมผู้บริโภค แนวโน้มตลาด และการประเมินความเสี่ยงทางการเงิน
• การสร้างเนื้อหา : AI รุ่นใหม่อย่าง ChatGPT, Claude หรือ Gemini สามารถเขียนเนื้อหาได้หลากหลายรูปแบบ ไม่ว่าจะเป็นบทความ อีเมล คำบรรยายสินค้า บทสคริปต์โฆษณา หรือแม้แต่งานเชิงสร้างสรรค์ เช่น บทกวี เรื่องสั้น โดยสามารถปรับโทนเสียง และสไตล์การเขียนให้ตรงกับความต้องการได้
• การให้บริการลูกค้า : AI ในรูปแบบของแชตบอต และผู้ช่วยเสมือนจริง (Virtual Assistant) กำลังเป็นที่นิยมในการให้บริการลูกค้า เพราะสามารถตอบคำถามพื้นฐาน ให้ข้อมูลผลิตภัณฑ์ แก้ไขปัญหาเบื้องต้น และทำธุรกรรมง่าย ๆ ได้ตลอด 24 ชั่วโมง
• การแปลภาษา : AI สามารถแปลภาษาได้อย่างแม่นยำ และเป็นธรรมชาติมากขึ้น ทั้งข้อความ และเสียง ช่วยให้การสื่อสารข้ามวัฒนธรรมเป็นเรื่องง่าย ซึ่งธุรกิจระดับโลกได้ใช้เทคโนโลยีนี้ในการขยายตลาดต่างประเทศ แปลเอกสารสำคัญ และใช้ในการประชุมนานาชาติ
• การสร้างภาพและงานออกแบบ : AI สร้างภาพ (AI Image Generator) เช่น DALL-E, Midjourney หรือ Stable Diffusion กำลังปฏิวัติวงการออกแบบ เพราะสามารถสร้างภาพจากคำอธิบาย ปรับแต่งรูปภาพ หรือสร้างงานศิลปะได้ในเวลาอันรวดเร็ว

จากความสามารถของ AI ในการทำงานที่เราได้กล่าวไปข้างต้น ทำให้พอจะมองเห็นภาพแล้วว่า มีอาชีพอะไรบ้างที่มีความเสี่ยงจะได้รับผลกระทบ ซึ่งอาชีพที่จะหายไปในอนาคตส่วนใหญ่ จะมีลักษณะของงานที่ทำซ้ำ ๆ และมีรูปแบบชัดเจน ยกตัวอย่างเช่น

• พนักงานบัญชีและการเงินทั่วไป : งานบันทึกข้อมูล จัดทำรายงาน และวิเคราะห์ตัวเลขเบื้องต้น สามารถทำได้โดยซอฟต์แวร์อัตโนมัติที่รวดเร็ว และแม่นยำกว่า โดยเฉพาะงานประจำที่มีรูปแบบชัดเจน
• นักแปลภาษาทั่วไป : เทคโนโลยีแปลภาษาอัตโนมัติพัฒนาขึ้นอย่างรวดเร็ว สามารถแปลเอกสารทั่วไปได้อย่างแม่นยำ แม้จะยังมีข้อจำกัดในงานแปลที่ต้องการความละเอียดอ่อนทางวัฒนธรรม หรือบริบทพิเศษ
• พนักงานคอลเซ็นเตอร์ : แชตบอต และระบบตอบรับอัตโนมัติสามารถตอบคำถามทั่วไป ให้ข้อมูลพื้นฐาน และแก้ไขปัญหาเบื้องต้นได้ ช่วยลดความจำเป็นในการใช้พนักงานจำนวนมาก
• พนักงานตรวจสอบคุณภาพ : ระบบคอมพิวเตอร์วิชั่นพร้อม AI สามารถตรวจจับข้อบกพร่องได้แม่นยำกว่าสายตามนุษย์ ทำงานได้ต่อเนื่องไม่เหนื่อยล้า และบันทึกข้อมูลได้อย่างเป็นระบบ
• นักออกแบบกราฟิกทั่วไป : AI สร้างภาพสามารถผลิตงานออกแบบพื้นฐานได้อย่างรวดเร็ว เช่น การออกแบบโลโก้ บัตรเชิญ โปสเตอร์ หรือการตกแต่งภาพพื้นฐาน
• ผู้ช่วยกฎหมายและเจ้าหน้าที่จัดเตรียมเอกสาร : AI สามารถค้นหากฎหมาย รวบรวมข้อมูล วิเคราะห์เอกสารขนาดใหญ่ และเตรียมเอกสารทางกฎหมายพื้นฐานได้อย่างมีประสิทธิภาพ

แม้ว่า AI จะมีความสามารถที่น่าทึ่ง แต่ยังมีอีกหลายอาชีพที่ปลอดภัยจากการถูกแทนที่ เพราะต้องอาศัยคุณสมบัติเฉพาะของมนุษย์ที่ AI ไม่สามารถเลียนแบบได้ เช่น ความฉลาดทางอารมณ์ ความเห็นอกเห็นใจ และการคิดนอกกรอบ ซึ่งเราสามารถจัดกลุ่มอาชีพที่ AI ทําไม่ได้ออกเป็น 3 กลุ่มหลัก ดังนี้

อาชีพที่ต้องใช้ทักษะการสื่อสารระหว่างบุคคล การสร้างความไว้วางใจ และการเข้าใจอารมณ์ของผู้อื่นอย่างลึกซึ้ง ยังคงเป็นจุดแข็งของมนุษย์ที่ AI ไม่สามารถทดแทนได้ดี ยกตัวอย่างเช่น ครูและอาจารย์ ซึ่งไม่ได้ทำหน้าที่เพียงถ่ายทอดความรู้ แต่ยังต้องสร้างแรงบันดาลใจ ปรับการสอนให้เหมาะกับนักเรียนแต่ละคน และเข้าใจความต้องการทางอารมณ์ และสังคมที่แตกต่างกัน

นักบำบัด และจิตแพทย์ก็เช่นกัน แม้ AI อาจช่วยวิเคราะห์ข้อมูลหรือให้คำแนะนำเบื้องต้นได้ แต่ไม่สามารถสร้างการเชื่อมโยงทางอารมณ์ที่จำเป็นต่อการบำบัดที่มีประสิทธิภาพได้

นักเจรจาต่อรอง หรือนักการทูต ก็ต้องใช้ความเข้าใจในจิตวิทยามนุษย์ การอ่านสัญญาณทางสังคมที่ไม่ได้แสดงออกมาตรง ๆ และต้องปรับกลยุทธ์ตามปฏิกิริยาของฝ่ายตรงข้ามแบบเรียลไทม์ ส่วนนักทรัพยากรบุคคลก็เป็นอีกอาชีพหนึ่งที่ต้องเข้าใจพลวัตของทีมงาน สามารถจัดการความขัดแย้ง และสร้างวัฒนธรรมองค์กรที่ดีได้ ซึ่งเป็นทักษะที่อาชีพที่ AI ทำไม่ได้ในยุคปัจจุบัน

อาชีพที่ต้องเผชิญกับปัญหาที่ไม่คาดคิด ต้องการความยืดหยุ่น การปรับตัว และความคิดสร้างสรรค์ในการแก้ไขปัญหา เป็นอีกกลุ่มที่ AI ยังทำแทนไม่ได้ดี ยกตัวอย่างเช่น ช่างฝีมือที่ซับซ้อน เช่น ช่างไฟฟ้า ช่างประปา หรือช่างซ่อมต่าง ๆ จำเป็นต้องทำงานในสภาพแวดล้อมที่หลากหลาย และคาดเดาไม่ได้ ต้องวินิจฉัยปัญหาซับซ้อนที่อาจมีหลายสาเหตุ และต้องคิดวิธีแก้ไขที่สร้างสรรค์โดยใช้เครื่องมือ และวัสดุที่มีอยู่อย่างจำกัด

นักวิจัยวิทยาศาสตร์ขั้นสูงที่ต้องการความคิดสร้างสรรค์ สัญชาตญาณ และความสามารถในการเชื่อมโยงแนวคิดที่ดูเหมือนไม่เกี่ยวข้องกัน ต้องตั้งคำถามที่ไม่มีใครเคยถามมาก่อน และท้าทายสมมติฐานเดิม ๆ หรือผู้ประกอบการ และนวัตกร ที่ต้องมีวิสัยทัศน์ กล้าเสี่ยง และสามารถมองเห็นโอกาสที่คนอื่นมองข้าม ซึ่งต้องปรับกลยุทธ์ได้อย่างรวดเร็ว และเรียนรู้จากความล้มเหลวได้อย่างไม่มีขีดจำกัด

รวมถึงผู้เชี่ยวชาญด้านการออกแบบที่มีความเข้าใจลึกซึ้งในวัฒนธรรม อารมณ์ และจิตวิทยาที่อยู่เบื้องหลังงานออกแบบ จะสามารถสร้างสรรค์ผลงานที่สื่อสารเรื่องราว และความรู้สึกได้ลึกซึ้งกว่า ไม่ใช่แค่ภาพที่สวยงามเท่านั้น แต่ยังสามารถกำหนดแนวโน้มใหม่ ๆ และนำเสนอแนวคิดที่ไม่เคยมีมาก่อนได้ ซึ่งทั้งหมดเป็นงานที่ต้องใช้เทคโนโลยีมาช่วย แต่ไม่สามารถให้ AI ทำงานแทนทั้งหมดได้