“ปี 2024 ประชากร 1 ใน 3 ของประเทศญี่ปุ่นมีอายุมากกว่า 65 ปี”
จากหนังสือ Mirai no Nenhyou สิ่งที่จะเกิดขึ้นตามลำดับเวลา เมื่อประชากรในประเทศลดลง เขียนโดยอาจารย์ คาวาอิ มาซาชิ ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยรับมือกับสถานการณ์ประชากรลดลงประเทศญี่ปุ่น
“ตัวเลขประชากรญี่ปุ่นลดลงจากปีที่แล้วมากกว่า 500,000 คน เป็นจำนวนการลดลงของประชากรที่มากที่สุดตั้งแต่เคยสำรวจมาตั้งแต่ปี 1968 และติดลบต่อเนื่องมา 11 ปีแล้ว”
จาก ANNnewsCH ออกอากาศวันที่ 6 สิงหาคม 2020
“ประชากรญี่ปุ่นจะลดลงเหลือ 88 ล้านคน ในปี 2065 และเหลือ 50 ล้านคนในปี 2115” (ตัวเลขสถิติประชากรญี่ปุ่น ณ วันที่ 1 กันยายน 2020 มีจำนวน 125.6 ล้านคน) ประกาศจากกระทรวงสาธารณสุข แรงงาน และสวัสดิการญี่ปุ่น และตัวเลขเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงประชากรที่ทำเอาคนญี่ปุ่นรู้สึกตกใจกันมาก ถูกประกาศขึ้นในเดือนมีนาคม 2023 บอกเอาไว้ว่า “ในปี 2040 ญี่ปุ่นจะขาดแคลนแรงงาน 11 ล้านตำแหน่งที่รับผิดชอบตามพื้นที่ต่าง ๆ ทั่วประเทศ”
นี่คือปัญหาจำนวนประชากรลดลงเรื่อย ๆ จนขาดแคลนแรงงาน และเป็นปัญหาใหญ่ที่ญี่ปุ่นให้การตระหนักมากที่สุดในตอนนี้ และกำลังวางมาตรการต่าง ๆ เพื่อรับมือกับปัญหาที่เกิดขึ้น ซึ่ง JICA หรือองค์กรความร่วมมือระหว่างประเทศของญี่ปุ่นได้ออกมาบอกด้วยว่า ภายในปี 2040 ญี่ปุ่นต้องการแรงงานต่างชาติเพิ่มขึ้น 4 เท่า หรือมีจำนวนมากถึงเกือบ 7 ล้านคน เราน่าจะสงสัยใช่ไหมครับว่า อาชีพไหนที่กำลังเป็นที่ต้องการที่สุดในบรรดาอาชีพทั้งหมดในประเทศ
ซึ่งในบทความนี้จะมาเฉลยว่ามีอาชีพไหนบ้าง และทำไมถึงเป็นที่ต้องการ เผื่อจะเป็นไอเดียให้กับเรา
คนไทยที่มีความสนใจไปทำงานในประเทศญี่ปุ่น จะได้รู้ว่าโอกาสของเราอยู่ตรงไหนบ้าง
ญี่ปุ่นคาดการณ์ 7 กลุ่มอาชีพนี้จะขาดแคลนคนทำงาน
Recruit Works Institute สถาบันวิจัยขนาดใหญ่ในญี่ปุ่นได้เปิดเผยตัวเลขคาดการณ์อนาคตการทำงานปี 2040 ซึ่งพบว่าในปีดังกล่าวญี่ปุ่นจะขาดแคลนแรงงานสูงถึง 11 ล้านตำแหน่ง โดยแบ่งออกเป็น 7 กลุ่มอาชีพ ได้แก่
- Transport, Machine Operating, Shipping การเดินทาง การควบคุมเครื่องจักร และการขนส่ง
- Construction การก่อสร้าง
- Manufacturing การผลิต
- Sales & Merchandising การขายสินค้า
- Caregiving Service บริการการดูแลผู้สูงอายุ
- Customer & Food Service บริการดูแลลูกค้า และผู้ประกอบอาหาร
- Healthcare & Medical ผู้เชี่ยวชาญทางการแพทย์ และสุขภาพ
แต่จาก 7 กลุ่มอาชีพที่กล่าวมา ก็มีบางอาชีพที่ญี่ปุ่นให้การโฟกัสค่อนข้างมาก เพราะเริ่มได้รับผลกระทบจากปัญหาบุคลากรขาดแคลนแล้ว ยกตัวอย่างเช่น
1. อาชีพคนขับรถแท็กซี่
ตอนนี้ญี่ปุ่นประสบปัญหาขาดแคลนคนขับรถแท็กซี่ทั่วประเทศ จากรูปด้านล่างเป็นกราฟแสดงคนขับแท็กซี่ ซึ่งกราฟแท่งสีเหลืองคือปริมาณคนขับรถแท็กซี่ โดยจะเห็นว่ามีจำนวนลดลงเรื่อย ๆ ตามเวลาที่ผ่านไป ซึ่งจากที่เรารู้กันพนักงานขับรถแท็กซี่ส่วนใหญ่คือผู้สูงอายุซึ่งมีความสามารถในการขับขี่น้อยลงเมื่ออายุมากขึ้นทำให้เริ่มเกิดปัญหาการขาดแคลนคนขับรถแท็กซี่ ยิ่งช่วงที่มีการแพร่ระบาดของโควิด 19 อาชีพคนขับแท็กซี่ได้รับผลกระทบโดยตรงเพราะคนเดินทางน้อยลง เศรษฐกิจไม่ค่อยดี ทำให้คนขับแท็กซี่เป็นจำนวนมากลาออกไปทำงานอื่น
ตัวเลขคนขับรถแท็กซี่ในญี่ปุ่นจึงน้อยลงเรื่อย ๆ ส่วนกราฟเส้นสีชมพูคือจำนวนผู้โดยสารแท็กซี่ที่แม้จะมียอดลดลงเช่นกันโดยเฉพาะช่วงที่มีการแพร่ระบาดของโควิด-19 แต่ปัจจุบันหลังญี่ปุ่นกลับมาเปิดประเทศ นักท่องเที่ยวชาวต่างชาติมีจำนวนสูงขึ้นมาก ความต้องการในการเดินทางมากขึ้น แต่จำนวนคนขับรถแท็กซี่ไม่ได้มากขึ้นตามไปด้วย ทำให้ปัจจุบันบริษัทรถแท็กซี่หลายแห่งขาดแคลนบุคลากร บางบริษัทบอกว่า มีผู้โดยสารโทรมาเรียกรถเพื่อขอใช้บริการ แต่บริษัทไม่มีคนขับ ทำให้ต้องตัดสินใจปฏิเสธทั้ง ๆ ที่อยากรับงานมาก ๆ
ตัวเลขคนขับรถแท็กซี่มีจำนวนลดลงเรื่อย ๆ แต่ความต้องการใช้งานแท็กซี่มีมากขึ้นในปัจจุบัน
Photo credit :
https://www.nhk.or.jp
ในส่วนของชาวต่างชาติปัจจุบันกระทรวงคมนาคมญี่ปุ่นก็พยายามผลักดันให้เกิดการบรรจุอาชีพคนขับรถแท็กซี่ หรือรถประจำทางให้อยู่ใน Specified Skilled Worker (แรงงานทักษะฝีมือเฉพาะทางประเภทที่ 1) เพื่อออกใบอนุญาตทำงานให้คนต่างชาติได้ในอนาคต แต่ยังมีการหาข้อสรุปอยู่ว่าจะให้ทำใบอนุญาตขับขี่ที่ไหนอย่างไร และยังมีความกังวลเรื่องภาษา เพราะอาชีพคนขับรถแท็กซี่จำเป็นต้องสื่อสารกับผู้โดยสารเป็นภาษาญี่ปุ่นด้วย
*ปัจจุบันแรงงานทักษะฝีมือเฉพาะทางประเภทที่ 1 ครอบคลุมทั้งหมด 14 สาขาอาชีพ เช่น งานพยาบาล, การจัดการความสะอาดอาคาร, การเกษตร, การประมง เป็นต้น
2. อาชีพช่างประปา
เมื่อเดือนพฤษภาคมที่ผ่านมา ได้มีเรื่องร้องเรียนปัญหาน้ำประปาสีขุ่นจากชาวเมือง Nagano ซึ่งจากการตรวจสอบพบว่าเกิดจากปัญหาท่อประปาแตก ทำให้ทิศทางการปล่อยน้ำประปาผิดปกติ สนิมที่เกาะอยู่ข้างในท่อบางประเภทหลุดเข้าไปปะปนกับน้ำประปา ส่งผลกระทบกว่า 1,000 ครัวเรือน ซึ่งครั้งนั้นเจ้าหน้าที่รัฐต้องส่งรถจ่ายน้ำเข้าไปดูแลความเดือดร้อนของประชาชนทันที จากการตรวจสอบพบว่า ท่อประปาดังกล่าวเป็นท่อประปาเก่าติดตั้งไว้เมื่อ 56 ปีก่อน ซึ่งมีอายุมากกว่าอายุการใช้งานที่ถูกกำหนดไว้ตามกฎหมายคือ 40 ปี
นอกจากนี้กระทรวงสาธารณสุข และแรงงานยังได้เข้าไปตรวจสอบอายุการใช้งานของท่อประปาทั้งประเทศ พบว่ามีท่อประปาเก่าที่มีอายุมากกว่าอายุการใช้งานมากกว่า 20% ของท่อประปาทั้งหมด ซึ่งหนึ่งในสาเหตุของปัญหานี้เกิดจากการมีช่างประปาไม่เพียงพอ โดยในปี 1980 ญี่ปุ่นมีช่างประปาราว ๆ 75,000 คนซึ่งเป็นจำนวนสูงสุดในประวัติศาสตร์ แต่ปัจจุบันญี่ปุ่นมีช่างประปาเหลือแค่ 47,000 คนเท่านั้น จากจำนวนช่างประปาที่น้อยลงกว่า 30,000 คนทำให้ไม่สามารถตรวจสอบท่อประปาชำรุดได้อย่างทั่วถึง
อีกทั้งท่อประปาส่วนใหญ่จะถูกฝังอยู่ใต้ดิน ทำให้เป็นเรื่องยากต่อการตรวจสอบความผิดปกติ และต้องการพนักงานที่มีทักษะขั้นสูง นอกจากจะหาพนักงานยากแล้ว ยังใช้เวลาในการพัฒนาบุคลากรอีกด้วย ถ้าไม่รีบแก้ไขตั้งแต่ตอนนี้อาจเป็นปัญหาใหญ่ในอนาคต
3. อาชีพผู้ดูแลผู้สูงอายุ
อาชีพนี้ถือเป็นอาชีพที่ประสบปัญหาขาดแคลนบุคลากรอย่างหนักเมื่อเทียบกับอาชีพอื่น ๆ เพราะปัจจุบันญี่ปุ่นมีตัวเลขผู้สูงอายุเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ในขณะที่
คนหนุ่มสาวที่มีทักษะในการดูแลผู้สูงอายุในประเทศญี่ปุ่นมีไม่เพียงพอต่อความต้องการ ซึ่งสำนักข่าว The Japan Times ได้ออกมาพูดถึงเรื่องนี้ว่า เกือบ 70% ของสถานบริบาลผู้สูงอายุในญี่ปุ่นประสบปัญหาขาดแคลนแรงงานอย่างหนัก โดยเฉพาะพนักงานบริบาลที่เดินทางไปดูแลผู้สูงอายุที่บ้านขาดแคลนถึง 83.5%
เนื่องจากอาชีพบริบาลผู้สูงอายุในประเทศญี่ปุ่นมีความต้องการสูงมาก ทำให้สถาบันหลายแห่งในประเทศไทยเริ่มมีหลักสูตรเข้มข้นเตรียมพร้อมทำงานบริบาลผู้สูงอายุ (ไคโงะ) พร้อมฝึกทักษะภาษา ติวให้ผ่านการสอบ และสามารถทำงานในประเทศญี่ปุ่นได้ เช่น ของมหาวิทยาลัยพายัพร่วมมือกับ บริษัท สมายล์ คอร์ปอเรชั่น จำกัด (ประเทศญี่ปุ่น), สถาบัน AIU เป็นต้น
4. อาชีพพนักงานขนส่งสินค้า
ตอนนี้ในญี่ปุ่นมีความกังวลว่า เมื่อขาดแคลนพนักงานขนส่งสินค้า อนาคตอาจจะมีพื้นที่ ๆ สินค้าไม่สามารถส่งเข้าไปถึงได้ โดยเฉพาะพื้นที่ ๆ มีประชากรน้อย หรือพื้นที่ห่างไกล ซึ่งในอนาคตคนญี่ปุ่นอาจจะเลือกพื้นที่อยู่โดยอาศัยโดยใช้ปัจจัยนี้เป็นตัวตัดสินด้วยก็ได้ คือจะตั้งหลักปักฐานเฉพาะพื้นที่ ๆ ของส่งถึง ซึ่งอาจทำให้ 1 ใน 4 ของพื้นที่อยู่อาศัยในประเทศญี่ปุ่นกลายเป็นพื้นที่ ๆ อยู่ไม่ได้อีกต่อไป
5. อาชีพก่อสร้าง เช่น การซ่อมแซมถนนหนทาง หรือการฟื้นฟูพื้นที่ประสบภัย
ในอนาคตอาจจะขาดแคลนบุคลากรที่เข้าไปดูแลในเรื่องนี้ หากปล่อยปละละเลยไว้แบบนั้น อาจเป็นปัญหาให้เกิดอุบัติเหตุอื่น ๆ ตามมา
6. อาชีพพนักงานในไลน์การผลิต
ในอนาคตอาจจะขาดแคลนบุคลากรที่เข้าไปดูแลในเรื่องนี้ หากปล่อยปละละเลยไว้แบบนั้น อาจเป็นปัญหาให้เกิดอุบัติเหตุอื่น ๆ ตามมา โดยญี่ปุ่นกังวลกรณีที่มีการสร้างโรงงานแห่งใหม่ที่ต้องการแรงงานในการทำงาน ซึ่งเมื่อขาดแคลนพนักงานก็จะเป็นปัญหาใหญ่ของการเปิดธุรกิจเพิ่ม หรือขยายธุรกิจให้ใหญ่ขึ้นซึ่งจะทำได้ยากขึ้นในอนาคต อาจกระทบต่อสินค้าที่ต้องผลิตในประเทศญี่ปุ่นเป็นหลัก และอาจเกิดการขาดแคลนสินค้าในประเทศได้
ทั้งหมดนี้คือเรื่องจริงที่เกิดขึ้นในประเทศญี่ปุ่น ในมุมมองของคนไทยที่มองเข้าไปที่ประเทศญี่ปุ่นจะมีความรู้สึกว่าทำงานญี่ปุ่นแล้วได้เงินดีกว่าในประเทศไทย จึงเป็นจุดมุ่งหมายของใครหลายคนที่อยากจะไปทำงานในประเทศญี่ปุ่น แต่ข้อจำกัดในเรื่องการทำงานก็มีหลายอย่างโดยเฉพาะเรื่องการใช้ภาษา เพราะคนญี่ปุ่นจะใช้ภาษาญี่ปุ่นเป็นภาษาหลักในการสื่อสาร ซึ่งนี่น่าจะเป็นกำแพงขนาดใหญ่ที่เป็นตัวกำหนดว่าเราจะใช้ชีวิตในฐานะคนทำงานในญี่ปุ่นได้หรือไม่
รวมถึงสภาพแวดล้อมของการทำงานที่มีผลต่อคุณภาพชีวิตของเราด้วย หวังว่าบทความนี้จะช่วยให้คุณผู้อ่านมองเห็นโอกาสบางอย่างจาก
ปัญหาประชากรของคนญี่ปุ่น และแนะนำให้ศึกษาข้อมูลอย่างละเอียดก่อนตัดสินใจลงหลักปักฐานอะไรบางอย่างกับประเทศญี่ปุ่น ถ้าเพื่อน ๆ คนไหนอยากได้ข้อมูลอะไรเพิ่มเติมทักเข้ามาในเพจ JapanSalaryman ของผมได้ ยินดีให้คำปรึกษาครับ
Credit:
https://souken.shingakunet.com
https://www.nhk.or.jp
https://workpointtoday.com
https://jeducation.com
https://soranews24.com
https://www.nhk.or.jp
https://bssp.co.jp
https://www.payap.ac.th